Weerpagina

Wanneer het zeewater voor onze kust voldoende is opgewarmd -in de late zomer en het najaar- valt het zo goed als jaarlijks voor dat er waterhozen gevormd worden. Maar wat is dit zwakkere broertje van een windhoos eigenlijk? Hoe ontstaat het en wat zijn de kenmerken?

Eerst en vooral zijn er twee soorten waterhozen, namelijk ten eerste de windhoos die zich vormt over het water (of zich verplaatst van land naar water). Dit type waterhozen hangt normaal samen met een zware bui en onweer. Alle kenmerken zijn hetzelfde als de windhozen die op het land voorkomen. Dit type is vrij zeldzaam en wordt in dit artikel verder niet meer besproken. Een tweede type waterhozen -de échte waterhoos zal ik ze maar noemen- is het zogenaamde mooi-weer type waterhoos dat gevormd wordt door het contrast tussen de temperatuur van het zeewater en de bovenluchten. Wanneer verder in dit artikel over waterhozen wordt gesproken, dan wordt dit tweede type bedoeld. Ze worden gewoonlijk gevormd langs de donkere, platte wolkenbasis van ontwikkelende cumuluswolken en zijn minder krachtig dan windhozen, gemiddeld hebben ze een snelheid van zo'n 80 km/u [zie (1)]. Ze zijn vrij smal. Desondanks kunnen ze wel boten doen omslaan, vooral als daar ook een zeil opzit.

Gedurende de zomer warmt het zeewater geleidelijk op om tegen het eind van de zomer zijn maximale temperatuur te bereiken. Wanneer het contrast tussen zeewatertemperatuur en (koude en vochtige) bovenluchten voldoende groot is (minimaal 13°C verschil tussen zeewatertemperatuur en luchttemperatuur op 1500m hoogte [zie (5)]), dan kunnen waterhozen gevormd worden. Voor de vorming is het bovendien belangrijk dat de windsnelheid beperkt is (tussen zee-oppervlak en 1500m nergens hoger dan 65km/u) en dat de windrichting met de hoogte niet teveel verandert (directionele shear). Door de lage windsnelheid in de omgeving, zal een waterhoos ook niet snel voortbewegen. Bij het vaststellen van een waterhoos, zal er normaal ook geen regen zijn, omdat dit de opstijgende luchtkolom ondermijnt.

Waterhozen ontwikkelen zich van beneden naar boven toe. In het eerste stadium verschijnt er een ronde lichtgekleurde schijf op het wateroppervlak. Deze schijf wordt omringd door een donkerder gebied met een onbepaalde vorm en onduidelijke randen. Vervolgens komt er een spiraalpatroon van licht-en donkergekleurde oppervlaktebanden zichtbaar. Deze banden draaien vanuit de donkergekleurde vlek die op het wateroppervlak verschijnt. Dit ontwikkelt zich verder totdat een dichte wervelende ring van versproeid zeewater (als een waterval) verschijnt rond deze donkere vlek. Uiteindelijk verschijnt de volwassen vortex zodat de waterhoos nu zichtbaar is vanaf het wateroppervlak tot aan de overhangende wolkenmassa. De maximale organisatie en intensiteit wordt nu bereikt. De 'funnel'lijkt vaak hol met een omringende huls van turbulent gecondenseerd water. De 'sproeiring' onderaan kan tientallen meters hoog zijn en veroorzaakt deining in het water. Finaal verdwijnen de funnel en sproeiring als het invloeien van warme lucht in de vortex vermindert. [zie (3)]

De waterhozen verschijnen op plaatsen waar er convergentie (samenkomen) van lucht plaatsvindt. [zie (5)] Deze convergentie dwingt de lucht tot een opwaartse beweging en bijgevolg een lagere druk. Dit kan zich voordoen aan bijvoorbeeld koude, warme of stationaire fronten. Een voorbeeld hiervan is de 'landbries' (tegenovergestelde van de bekendere zeebries) die ontstaat door de afkoeling van het land aan de kust. De koudere en dus zwaardere lucht stroomt hierdoor de zee op van de late avond tot in de morgen. Kenmerkend aan dergelijke fronten is een windsprong die de werveling van de waterhoos initieert. In de kern van de vortex is de luchtdruk wat lager en de temperatuur wat hoger dan in de omgeving. [zie (4)]