Vulkanisme is één van de laatste dingen die je associeert met de lage landen. Zee, stranden, polders, vlakten en lage heuvels. Zou het hier tot een vulkaanuitbarsting kunnen komen? Zijn er in het verleden al uitbarstingen geweest? In dit artikel ontdek je er meer over...

Lang, lang geleden...

Een 450 miljoen jaar geleden -toen de aarde er bijlange niet zo uitzag als nu- bevonden onze streken zich op het continentje 'Avalonië' dat zich losgescheurd had van het supercontinent 'Gondwana'. Op een bepaald moment botste Avalonië met het noordelijker gelegen continent 'Baltica' en ging er mee samen. Door een gebrek aan plaats begonnen gesteenten zich samen te duwen en de aardkorst te breken. Door die spleten kwam er diep uit de aarde magma naar boven. Ten zuiden van Brussel (in Quenast en Lessen) zijn nu nog vulkanische gesteenten uit deze periode terug te vinden (porfier). Dit alles was echter van relatief korte duur. (zie 1 en 2)

De Zuidwalvulkaan

Een andere -intussen dode- vulkaan van heel lang geleden (zo'n 150 miljoen jaar) vinden we terug ter hoogte van de de Waddenzee tussen Harlingen en Vlieland. Deze vulkaan is nu bedekt door ruim 2km afzettingsgesteente (voornamelijk samengedrukt zand en klei). Op wikipedia (zie 4) lezen we dat het ging om een stratovulkaan van 1 km hoog die gedurende 12 miljoen jaar actief was. In dit geval werd het vulkanisme veroorzaakt door het noordwaarts oprukken van de toenmalige microplaten van Turkije en Iran naar de Euraziatische plaat toe.

Stratovulkanen kennen kortstondige en explosieve erupties. Een bekend voorbeeld hiervan is de Vesuvius, die in 79 na Christus de Romeinse stadjes Pompei en Herculaneum vernielde. Ook de hoogte van die vulkaan is vergelijkbaar met die van de Zuidwalvulkaan.

De vulkaaneifel

Op slechts enkele tientallen kilometer van de Belgische grens in Duitsland bevindt zich nog een actief vulkanisch gebied: de vulkaaneifel. In de ondergrond zijn nog puimsteen- en basaltlagen te vinden en het landschap is bezaaid met kleine kratervormige meertjes die ontstaan zijn door vulkanische explosies. Er is zelfs een echt kratermeer. (zie 5 en 6)

50 miljoen jaar geleden begon het eerste vulkanisme zich te manifesteren (zie 8). Hier is het geen gevolg van platentektoniek -zoals bij de bovenstaande vulkanen- maar van een zogenaamde hotspot (gloeipunt). Men veronderstelt dat deze hotspots zich op een diepte van zo'n 2900km vormen, onderin de binnenmantel van de aarde, aan de rand van de aardkern. Net zoals een ballon stijgen ze op, tot ze klem komen te zitten bij de aardkorst die ze doorprikken om een vulkaan aan de oppervlakte te doen ontstaan. Men neemt aan dat een continentale plaat miljoenen jaren boven een hotspot moet liggen vooraleer dit gloeipunt de aarde kan perforeren. (zie 7)

De laatste uitbarsting in de Oosteifel dateert van een 13000 jaar geleden, in de Westeifel dateert dit van een 11000 jaar geleden (zie 8). Men spreekt hier van 'slapend' vulkanisme waarbij een nieuwe uitbarsting zeker niet uitgesloten is. Wanneer en of dit zal gebeuren, kan niemand zeggen. De kans dat wijzelf dit zullen meemaken, lijkt zo goed als onbestaande.